Elektrik piyasası son dönemlerde lisanslı-lisansız üretim, dağıtım alanındaki özelleştirmeler, toptan ve perakende satış firmalarının artışı ve en önemlisi Enerji Borsası kurulumunun hız kazanması ile birlikte büyük gelişim sürecine girmiştir. Serbest Tüketici limitindeki düşüş ile piyasadaki elektrik tedarikçileri ve pazar arayışları da elektrik piyasasının gelişmesine katkı sağlamaktadır. Üretimde, tüketimde veya diğer işlem basamaklarında, piyasa katılımcılarının ilgilendiği en önemli husus elektrik fiyatının belirlenmesidir. Türkiye’de nüfusun büyük bir kısmı son tüketici kısmını oluşturduğundan elektrik fiyatı dendiği zaman tüketici kendisine ulaşan elektrik faturasını göz önünde bulundurmaktadır. Elektrik tüketicilerinin çoğu eline ulaşan aylık bildirimde faturanın sadece son kısmındaki ödenecek tutar ile ilgilenir. Oysa bu değere ulaşana kadar fiyata farklı bileşenler dahil olmaktadır. Piyasa temelde iki fiyatta incelenebilir. EPDK tarafından düzenlenen perakende satış (aktif enerji) fiyatı sadece görevli perakende satış şirketinden düzenlemeye tabi tarifelerle enerji satın alan tüketiciler için belirlenmektedir. İkili anlaşmalarla piyasadaki tedarikçilerden enerji satın alan serbest tüketiciler için ise enerji fiyatları EPDK tarafından düzenlenmemektedir. Aşağıda serbest olmayan tüketicilerden yani görevli perakende satış şirketinden düzenlemeye tabi tarifelerden bahsedeceğim.
Bilindiği üzere elektrik tarifeleri yapılırken farklı kullanımlara göre değişik elektrik tarife grupları oluşturulmuştur. Her bir tarifenin ayrı fiyatlandırması bulunmakla birlikte bu fiyatlar her 3 ayda bir EPDK tarafından yeniden düzenlenmektedir. Elektrik tarife gruplarının belirlenmesindeki kıstaslardan biri tek zamanlı veya çok zamanlı olarak ayrılmasıdır. Tek zamanlı tarifede günün her bir saatinde kullanılan elektrik enerjisi için aynı bedel uygulanırken çok zamanlı tarifede gece, gündüz ve puant zaman dilimleri için farklı bedeller uygulanmaktadır. Gece zaman dilimi 22:00-06:00 saatlerini, gündüz zaman dilimi 06:00-17:00 saatlerini ve puant zaman dilimi 17:00-22:00 saatlerini içermektedir. Bunun dışında gerilim hatlarına bağlantı şekilleri; sanayi kuruluşu, ticarethane, mesken veya özel durumlara göre fiyatlar belirlenmiştir. Her üç ayda bir yayınlanan elektrik tarife fiyatlarına EPDK’nın aşağıdaki belirttiğim adresinden ulaşabilirsiniz.
http://www.epdk.gov.tr/index.php/elektrik-piyasasi/tarifeler?id=133
Elektrik faturasını incelemeye başlarsak faturada dikkat edilecek ilk husus da yukarıda belirttiğimiz müşteri grubunun tanımlamasıdır. Farklı tüketici grupları için belirlenmiş birim fiyat bulunmaktadır. “Aktif Enerji” olarak belirtilmiş kolonun son endeks ve ilk endeks arasındaki farktan tespit edilen tüketim miktarımız bu birim fiyat ile çarpılmaktadır (Şebekeden çekilen güç aktif, reaktif ve görünür güç olmak üzere üçe ayrılır. Reaktif güç ise endüktif ve kapasitif güç olarak ikiyi ayrılır. “Reaktif Enerji Bedeli:” Dağıtım sistemi kullanıcılarından reaktif enerji uygulamasına tabi olanlar için “işletmeler” ilgili mevzuatta reaktif enerjiye ilişkin olarak belirlenen sınırların aşılması halinde Usul ve Esasların ilgili maddelerinde belirtilen şartlar dahilinde uygulanan bedeldir). Bu birim fiyat kayıp kaçağın dahil edilmiş olduğu fiyattır. Kayıp-kaçak bedeli elektrik sisteminde ortaya çıkan teknik ve teknik olmayan kaybın maliyetinin kayıp-kaçak hedefi oranları ölçüsünde karşılanabilmesi amacıyla belirlenen bir bedeldir. Kayıp-kaçak bedeli Elektrik Piyasası Kanunu, Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği, Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ ve diğer ikincil mevzuat gereğince müşterilere tahakkuk ettirilmektedir. Tüketim miktarı ve bu birim fiyatın çarpılmasıyla “Tüketim Tutarı” hesaplanmaktadır. Daha sonra bu fiyata
-Dağıtım Birim Fiyatı * Tüketim Miktarı
Dağıtım bedeli dağıtım sistem kullanım fiyatını kapsamakta olup dağıtım hizmeti sunabilmek için dağıtım sistemine ilişkin yatırım harcamaları, işletme ve bakım giderleri dikkate alınarak hesaplanan ve tüm dağıtım sistemi kullanıcılarından tahsil edilen bir bedeldir.
-Perakende Satış Hizmet Bedeli * Tüketim Miktarı
Perakende satış hizmeti kapsamı, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde, elektrik enerjisi ve/veya kapasite satımı dışında, tüketicilere sağlanan, faturalama ve tahsilat gibi diğer hizmetler olarak tanımlanmıştır. Perakende satış hizmeti fiyatı perakende satış hizmeti maliyetini yansıtan bir fiyattır.
Perakende satış hizmeti gelir gereksinimi; söz konusu faaliyete ilişkin düzenlemeye esas net yatırım harcamasının itfa tutarı, faturalama ve tahsilat giderleri, tanıtım ve pazarlama giderleri, müşteri hizmetlerine ilişkin giderler, perakende satış ve hizmete ilişkin diğer işletme giderleri, düzenleme giderleri payı, faaliyet giderleri payı, olağan ve olağan dışı giderler payından faaliyet ile ilgili diğer gelirler payı ve olağandışı gelirler payının düşülmesi suretiyle bulunan düzenlemeye esas net işletme gideri, ve amortisman itfa süresi farkı vergi tutarından oluşmaktadır.
-Sayaç Okuma Birim Fiyatı * Tüketim Miktarı
Sayaç okuma bedeli sayaç okuma maliyetlerini yansıtan ve Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği ve Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği kapsamında belirlenen bir bedeldir. Söz konusu bedel tüm dağıtım sistemi kullanıcıları için okuma başına belirlenmektedir.
-İletim Sistemi Kullanım Birim Fiyatı * Tüketim Miktarı
Dağıtım sistemi kullanıcılarına tahakkuk ettirilen iletim bedeli TEİAŞ tarafından dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilere fatura edilen iletim tarife tutarının karşılanması için dağıtım lisansı sahibi tüzel kişi tarafından dağıtım sistemi kullanıcılarına uygulanan birim fiyattır.
eklenmektedir. Son olarak da
Kayıplı Tüketim Bedeli (Tüketim Tutarı) * Elektrik Enerjisi Fonu
Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı payı, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere belirlenir. Tedarikçiler bu bedeli faturalarında ayrıca gösterir ve tahakkuku takip eden ikinci ayın yirmisinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına intikal ettirirler. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak ayrıca katkı payı yatırmaz.” şeklindedir. Halihazırda enerji fonunun oranı %1”dir.
Kayıplı Tüketim Bedeli (Tüketim Tutarı) * TRT Payı Oranı
Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler.
Kayıplı Tüketim Bedeli (Tüketim Tutarı) * Belediye Tüketim Vergisi Oranı
Belediye Tüketim Vergisinin belirlenmesi EPDK’nın görevleri arasında yer almayıp EPDK tarafından düzenlenen tarifeler fonsuz olarak belirlenmekte ve fon ve vergiler ilgili şirket tarafından bu tarifelere eklenerek abonelere yansıtılmaktadır.
eklenmektedir.
Daha sonra bu toplam “KDV Matrahı” olarak belirlenmekte, ve %18 KDV oranı bu tutar üzerinden hesaplanarak “Toplam Fatura Tutarı” yani son tüketicinin ödeme yapması gereken tutar hesaplanmaktadır.
Yorumlar